Altılı Masa 156 Sayfalık Anayasa Önerisini Açıkladı
Altı Siyasi Parti, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Teklifini tanıttı. Altılı Masa’nın toplam 156 sayfadan oluşan Anayasa değişiklik önerisine göre; seçim barajı yüzde 3’e düşecek, Cumhurbaşkanı, milletlerarası bir kontrattan gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyecek, Cumhurbaşkanın kanunları veto etme yetkisine son verilecek, Cumhurbaşkanları bir periyot ve 7 yıl için seçilebilecek, seçilen Cumhurbaşkanı partisiyle münasebetini kesecek. Başbakan ve bakanlar TBMM’ye karşı sorumlu olacak. Siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açabilmesi, TBMM’nin müsaadesine bağlanacak.
Anayasa teklifini CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.
Anayasa değişikliği önerisi ana çizgileri ile şöyle:
ALTILI MASA ORTAK PROGRAMLARLA ALANA ÇIKACAK
“Tasarıyı hazırlayan kurul üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
KUVVETLER AYRILIĞI TESİS EDİLECEK
Altılı masanın Anayasa değişikliği önerisi 84 unsurdan oluşuyor. Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın aktif ve iştirakçi, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz” tabirlerine yer veriliyor.
PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI DEVRİ KAPANACAK
Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle birlikte partisiyle münasebeti sona erecek. Vazifesi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir vazife üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto tesiri sona erdirilip geri gönderme hakkı veriliyor.
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYIŞ KAZANDIRILACAK
Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
“İNSAN ONURU” ANAYASANIN TEMEL ASLI OLACAK
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci hususuna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal düzenin temelidir” tabiri ekleniyor. Bu vurguyla bir arada Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanıyor. Devletin temel fonksiyonunun insan onurunu korumak ve ona hürmet göstermek olduğu vurgulanıyor.
TEREDDÜT HALİNDE YORUM HÜRRİYET LEHİNE YAPILACAK
Anayasa’nın 13. hususuna “Hürriyet esas sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı ekleniyor. Böylelikle temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması kanısından temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü devrine geçiliyor.
ELEŞTİRİ HÜRRİYETİ GARANTİ ALTINA ALINACAK
Düşünce, kanaat ve söz hürriyeti tek bir unsurda düzenleniyor. Anayasanın 25. hususunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti garanti altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.
HAYVAN HAKLARI BİRİNCİ DEFA ANAYASAYA GİRECEK
Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle Anayasada sıhhat hakkı ve etraf hakkı yine düzenlenirken hayvan hakları birinci defa anayasal teminata kavuşturuluyor.
PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK
Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar koşulu getiriliyor. Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı sözlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI ZORLAŞTIRILACAK
Milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin misyonuna giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. unsurunda Anayasanın 14. hususuna yapılan atıf metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme kararında ferdî müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.
KADINA ŞİDDETTEN HATALI BULUNANLAR MİLLETVEKİLİ OLAMAYACAK
Affa uğramış olsalar bile cinsel taarruz, çocukların cinsel istismarı, bayana yönelik taammüden yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma kabahatlerinden karar giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı kararı getiriliyor.
ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURUNUN ALANI GENİŞLETİLECEK
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen hakların ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu açılıyor.
ULUSLARARASI ANLAŞMALARDAN ÇEKİLME KARARI AÇIKÇA TBMM’NİN UYGUN BULMASINA BAĞLANACAK
Türkiye’nin taraf olduğu bir uluslararası anlaşmadan çekilme için TBMM’nin uygun bulması kuralı Anayasada açıkça düzenleniyor.
HERKES MECLİS ARAŞTIRMA KURULU’NUN DAVETİNE UYACAK
Meclisin kontrol yetkisi güçlendiriliyor. Şeffaf ve hesap verebilir bir idare için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp tesirli kılınıyor. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınıyor. Herkesin Meclis Araştırma Komitesinin davetine uymak zorunda olduğu düzenleniyor.
MİLLETİN MECLİSİ, BÜTÇE YETKİSİNE KAVUŞACAK
Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun hudutlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak hedefiyle Kesinhesap Anayasada başka bir unsurda düzenleniyor. Değişikliğe nazaran, Kesinhesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması kuralı getiriliyor.
YENİ HÜKÜMET KURULMADAN MEVCUT HÜKÜMET DÜŞÜRÜLEMEYECEK
Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Konseyi aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi zarurî kılınıyor. Böylelikle meclis, istikrarın gereği olarak fakat yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
HSK KAPATILACAK
Hakimler ve Savcılar Şurası kapatılarak Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Heyeti üyesi olmasına son veriliyor.
OHAL KHK’LARINA SON VERİLECEK
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. İnanılmaz Hallere ait önlemlerin Harika Hal Kanunu ile düzenleneceği ve Fevkalâde Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari aksiyon ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı düzenleniyor.
SAVUNMA VE SAV MAKAMI EŞİTLENECEK
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getiriliyor. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci kere, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın sav makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanıyor. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenleniyor.
SAYIŞTAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun kontrol yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Konseyi Anayasada yargı kısmında bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, şuranın niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Konseyinin seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ait kararları Anayasa Mahkemesinin kontrolüne açılıyor.
RTÜK ÜYELERİ GAZETECİ VE AKADEMİSYENLERDEN OLUŞACAK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yapısında çoğulculuk sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile iletişim ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri arasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Konseyin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık temellerine bağlı olarak çalışacağı vurgulanıyor.
BELEDİYE LİDERLERİNİN MİSYONDAN UZAKLAŞTIRILMASINA DANIŞTAY KARAR VERECEK
İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini vazifeden uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı kaidesi getiriliyor. Vazifeden uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenleniyor.
YÖK KALDIRILACAK
Yükseköğretim Konseyi kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum şurası olacak Yükseköğretim Üst Heyeti düzenleniyor.”